Choć prowadził badania w całej Polsce to przyznawał: „największym uczuciem obdarzam całą Małopolskę”. Roman Reinfuss urodził się w Przeworsku 7 maja 1910 roku, w Tarnowie uczęszczał do szkoły podstawowej i gimnazjum, maturę zdał w Krakowie.
W 1931 r. zapisał się na Uniwersytet Jagielloński i rozpoczął studia prawnicze, magisterium uzyskał w 1935 roku i podjął pracę w kancelarii notarialnej w Gorlicach. Wędrówki po Beskidzie Niskim, kontakt z miejscową ludnością łemkowską stały się pierwszymi tematami jego artykułów drukowanych w niedzielnym dodatku do krakowskiego Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Jeszcze w trakcie studiów nawiązał kontakt z Sewerynem Udzielą, dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Krakowie, dzieląc się z nim wynikami amatorskich badań etnograficznych prowadzonych dorywczo w okolicach Gorlic. Przez Udzielę zachęcony został do dalszych badań na Łemkowszczyźnie i objęcia w 1936 r. asystentury w Muzeum na Wawelu. Zatrudnienie w Muzeum Etnograficznym pozwoliło na podjęcie regularnych studiów etnograficznych pod kierunkiem prof. Kazimierza Dobrowolskiego, Po śmierci Seweryna Udzieli (1937) został zastępcą dyrektora Muzeum i zaangażował się w działalność Komisji Swojszczyzny organizującej Zjazdy Ziem Górskich. Pierwszy Zjazd odbył się w 1937 r. w Wiśle, podczas którego na wniosek Romana Reinfussa została utworzona przy Muzeum Etnograficznym specjalna poradnia, której celem było udzielanie porad związanych ze strojem ludowym. Drugi Zjazd miał miejsce w Nowym Sączu (1938). Wybuch II wojny światowej przerwał studia etnograficzne Romana Reinfussa, które ukończył w roku 1945, rok później uzyskał doktorat na podstawie pracy Łemkowie jako grupa etnograficzna. Po wojnie rozpoczął intensywną pracę dydaktyczno-naukową i badawczą oraz działalność w wielu instytucjach i stowarzyszeniach. Do 1951 roku pracował na stanowisku zastępcy dyrektora w Muzeum Etnograficznym, równocześnie organizował studia etnograficzne na reaktywowanym Uniwersytecie Wrocławskim (1946-49),wykładał w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie (1946-49), prowadził zajęcia z zakresu sztuki ludowej dla studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1951-63) i studentów Katedry Etnografii Słowian UJ (1951-80). Na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zorganizował Katedrę Etnografii, którą prowadził w latach 1957-67.
W 1946 roku został kierownikiem sekcji zdobnictwa w Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej (nazwa była wielokrotnie zmieniana), którą kierował przez 34 lata. W ramach Pracowni prowadził, na szeroką skalę, badania sztuki ludowej według autorskiej metody i postulował ich prowadzenie na jak największym obszarze kraju w możliwie najkrótszym czasie. Aby dokumentować odchodzącą rzeczywistość kupił na początku lat trzydziestych XX wieku, pierwszy aparat fotograficzny, z którym nie rozstawał się i zrobił ponad 20 tys. zdjęć. Sam wywoływał filmy, często w domowym „laboratorium” w łazience. Stały się one nieocenioną pomocą między innymi w tworzeniu muzeów skansenowskich. Opublikował książki „Łemkowie jako grupa etnograficzna”, „Polskie druki ludowe na płótnie”, „Ludowe skrzynie malowane”, „Garncarstwo ludowe” , „Szopka krakowska”, „Sztuka ludowa w Polsce”, „Malarstwo ludowe”, „Ludowe kafle malowane”, „Meblarstwo ludowe w Polsce”, „Ludowe kowalstwo artystyczne”, „Ludowa rzeźba kamienna w Polsce” oraz przeszło 300 artykułów. Roman Reinfuss cieszył się ogromnym autorytetem, otrzymał liczne dyplomy i odznaczenia, m. in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1970), medal i nagrodę im. Oskara Kolberga (1975) oraz honorowe obywatelstwo Zakopanego. Zmarł nagle (26 września 1998 r.) w ukochanym ogrodzie w Krzywaczce, został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Od 2012 r. Samorząd Województwa Małopolskiego przyznaje Nagrodę im. Romana Reinfussa za wybitne i szczególne osiągnięcia w dziedzinie zachowania lokalnej tożsamości kulturowej w Małopolsce. Pula nagród fundowanych corocznie z budżetu Województwa Małopolskiego w wysokości 20 000 zł. czeka na miłośników, badaczy i twórców dziedzictwa kulturowego Małopolski. O Nagrodę mogą się ubiegać tradycjonaliści, etnografowie, twórcy regionalni oraz pasjonaci małych ojczyzn działający na rzecz ochrony ich najbliższego dziedzictwa regionalnego.
Nagroda im. Romana Reinfussa jest przyznawana dorocznie za całokształt dokonań oraz za realizację wartościowych projektów na obszarze Małopolski w zakresie:
W 1931 r. zapisał się na Uniwersytet Jagielloński i rozpoczął studia prawnicze, magisterium uzyskał w 1935 roku i podjął pracę w kancelarii notarialnej w Gorlicach. Wędrówki po Beskidzie Niskim, kontakt z miejscową ludnością łemkowską stały się pierwszymi tematami jego artykułów drukowanych w niedzielnym dodatku do krakowskiego Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Jeszcze w trakcie studiów nawiązał kontakt z Sewerynem Udzielą, dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Krakowie, dzieląc się z nim wynikami amatorskich badań etnograficznych prowadzonych dorywczo w okolicach Gorlic. Przez Udzielę zachęcony został do dalszych badań na Łemkowszczyźnie i objęcia w 1936 r. asystentury w Muzeum na Wawelu. Zatrudnienie w Muzeum Etnograficznym pozwoliło na podjęcie regularnych studiów etnograficznych pod kierunkiem prof. Kazimierza Dobrowolskiego, Po śmierci Seweryna Udzieli (1937) został zastępcą dyrektora Muzeum i zaangażował się w działalność Komisji Swojszczyzny organizującej Zjazdy Ziem Górskich. Pierwszy Zjazd odbył się w 1937 r. w Wiśle, podczas którego na wniosek Romana Reinfussa została utworzona przy Muzeum Etnograficznym specjalna poradnia, której celem było udzielanie porad związanych ze strojem ludowym. Drugi Zjazd miał miejsce w Nowym Sączu (1938). Wybuch II wojny światowej przerwał studia etnograficzne Romana Reinfussa, które ukończył w roku 1945, rok później uzyskał doktorat na podstawie pracy Łemkowie jako grupa etnograficzna. Po wojnie rozpoczął intensywną pracę dydaktyczno-naukową i badawczą oraz działalność w wielu instytucjach i stowarzyszeniach. Do 1951 roku pracował na stanowisku zastępcy dyrektora w Muzeum Etnograficznym, równocześnie organizował studia etnograficzne na reaktywowanym Uniwersytecie Wrocławskim (1946-49),wykładał w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie (1946-49), prowadził zajęcia z zakresu sztuki ludowej dla studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1951-63) i studentów Katedry Etnografii Słowian UJ (1951-80). Na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zorganizował Katedrę Etnografii, którą prowadził w latach 1957-67.
W 1946 roku został kierownikiem sekcji zdobnictwa w Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej (nazwa była wielokrotnie zmieniana), którą kierował przez 34 lata. W ramach Pracowni prowadził, na szeroką skalę, badania sztuki ludowej według autorskiej metody i postulował ich prowadzenie na jak największym obszarze kraju w możliwie najkrótszym czasie. Aby dokumentować odchodzącą rzeczywistość kupił na początku lat trzydziestych XX wieku, pierwszy aparat fotograficzny, z którym nie rozstawał się i zrobił ponad 20 tys. zdjęć. Sam wywoływał filmy, często w domowym „laboratorium” w łazience. Stały się one nieocenioną pomocą między innymi w tworzeniu muzeów skansenowskich. Opublikował książki „Łemkowie jako grupa etnograficzna”, „Polskie druki ludowe na płótnie”, „Ludowe skrzynie malowane”, „Garncarstwo ludowe” , „Szopka krakowska”, „Sztuka ludowa w Polsce”, „Malarstwo ludowe”, „Ludowe kafle malowane”, „Meblarstwo ludowe w Polsce”, „Ludowe kowalstwo artystyczne”, „Ludowa rzeźba kamienna w Polsce” oraz przeszło 300 artykułów. Roman Reinfuss cieszył się ogromnym autorytetem, otrzymał liczne dyplomy i odznaczenia, m. in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1970), medal i nagrodę im. Oskara Kolberga (1975) oraz honorowe obywatelstwo Zakopanego. Zmarł nagle (26 września 1998 r.) w ukochanym ogrodzie w Krzywaczce, został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Od 2012 r. Samorząd Województwa Małopolskiego przyznaje Nagrodę im. Romana Reinfussa za wybitne i szczególne osiągnięcia w dziedzinie zachowania lokalnej tożsamości kulturowej w Małopolsce. Pula nagród fundowanych corocznie z budżetu Województwa Małopolskiego w wysokości 20 000 zł. czeka na miłośników, badaczy i twórców dziedzictwa kulturowego Małopolski. O Nagrodę mogą się ubiegać tradycjonaliści, etnografowie, twórcy regionalni oraz pasjonaci małych ojczyzn działający na rzecz ochrony ich najbliższego dziedzictwa regionalnego.
Nagroda im. Romana Reinfussa jest przyznawana dorocznie za całokształt dokonań oraz za realizację wartościowych projektów na obszarze Małopolski w zakresie:
- ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego,
- ochrony dóbr materialnej kultury lokalnej, w tym sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego,
- ochrony dóbr niematerialnej kultury lokalnej, w szczególności ochrony tradycji, folkloru, technologii, historycznych i tradycyjnych nazw, gwary oraz ochrony tzw. ginących zawodów i upowszechniania wiedzy o zawodach, które już wyginęły,
- upowszechniania wiedzy o wartości i znaczeniu dziedzictwa kulturowego lokalnego m. in. poprzez organizowanie wystaw, koncertów, festiwali, konkursów oraz innych wydarzeń artystyczno-kulturalnych.
Szczegółowe informacje, regulamin oraz wzór wniosku dostępne na stronie www.malopolska.pl
Laureaci Nagrody im. Romana Reinfussa w 2018 roku
1. Nagroda: MARIA MAGDALENA KROH
Uznany etnograf, folklorysta, badacz i dokumentalista kultury ludowej polskich terenów karpackich. Przez 33 lata była pracownikiem sądeckiego skansenu na stanowisku etnograf-kustosz. Tutaj także pełniła funkcję kierownika działu etnografii. To również dzięki Jej staraniom Sądecki Park Etnograficzny stał się wzorcowym w skali kraju oraz wizytówką miasta i regionu. Z Jej inicjatywy przeniesiono do Nowego Sącza wiele cennych obiektów architektury wiejskiej z całej rozległej Sądecczyzny. Obecnie to miejsce jest jednym z najczęściej odwiedzanych w mieście przez gości i turystów z Polski i zagranicy.
Przez wiele lat prowadziła badania terenowe na temat kultury ludowej wsi, zwłaszcza sądeckiej, z szczególnym uwzględnieniem wyposażenia wnętrz, kultury społecznej oraz obrzędowości wiejskiej. Jest autorką scenariuszy oraz realizatorką wystaw z zakresu obrzędowości, wystaw atrybutów kolędniczych, szopek, koronki bobowskiej, rzeźby ludowej Karpat polskich, stroju Lachów Sądeckich i innych grup etnograficznych regionu, dawnej rzeźby ludowej, wieńców dożynkowych oraz kultury ludowej Sądecczyzny. Jej wystawy wędrowały również poza granice kraju.
Jest autorką specjalistycznych publikacji z dziedziny kultury ludowej przewodników, artykułów a w szczególności tych poświęconych tradycjom, zwyczajom i obrzędom regionu Lachów Sądeckich oraz Górali Sądeckich a opracowanych na podstawie własnych doświadczeń i badań terenowych.
Maria Magdalena Kroh to wykładowca seminariów i studiów folklorystycznych, nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat jest cenionym konsultantem amatorskiego ruchu regionalnego. z Jej wiedzy i doświadczenia korzystają studenci, magistranci, dziennikarze, publicyści, uczniowie szkół. Juror konkursów kolędniczych, konkursów szopek bożonarodzeniowych, wieńców dożynkowych oraz z takich dziedzin kultury ludowej jak rzeźba, malarstwo, współczesna twórczość wiejska, konkursy na potrawy ludowe czy konkursy kół gospodyń wiejskich. W ostatnich latach zasiada w komisji jednego z najważniejszych konkursów folklorystycznych w Polsce – Ogólnopolskiego Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu.
Pomimo kilkuletniego stażu emeryckiego wciąż aktywna zawodowo, jest przykładem człowieka, dla którego praca i działanie na polu kultury stały się jednocześnie wielką pasją życiową.
Za swoje osiągnięcia i działalność w dziedzinie etnografii, w 2015 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaczył Ją Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS, a Marszałek Województwa Małopolskiego Srebrną Odznaką Honorową KRZYŻ MAŁOPOLSKI.
2. Nagroda: BARBARA PALUCHOWA
Artystka malarka, poetka, animatorka kultury, od urodzenia związana z Beskidem Sądeckim i Ziemia Sądecką. Spod jej pióra wyszło jedenaście tomików wierszy, a wiersze tłumaczone były na kilka języków i ukazywały się w licznych gazetach i czasopismach. Poetkę i Jej wiersze prezentowały kilkakrotnie programy TVP oraz rozgłośnie radiowe. Poetka publikowała także w antologiach, w prasie krajowej i zagranicznej.
Napisała i zilustrowała książki poetyckie dla dzieci. Jest autorką ponad trzydziestu scenariuszy przedstawień dla najmłodszej publiczności a także autorką scenografii i projektów strojów do tych przedstawień. W 2013 roku wydała album pt. DAR PAMIĘCI – dawni ludzie, rodziny, dawne domy – dziedzictwo kulturowe miasta i gminy Piwniczna. Ma na swym koncie kilkanaście wystaw indywidualnych w dziedzinie sztuk plastycznych, jej obrazy brały udział w wystawach zbiorowych w Polsce, Niemczech i Słowacji.
Jest pomysłodawczynią i współorganizatorką wydarzeń kulturalnych mających miejsce w Piwnicznej Zdroju: Międzynarodowych Spotkań Poezji i Muzyki Gór WRZOSOWISKO, Międzynarodowego Konkursu Poetyckiego SEN O KARPATACH, międzynarodowych plenerów malarskich BESKID PĘDZLEM ZAPISANY, w których biorą udział artyści malarze i fotograficy słowaccy, łemkowscy i ukraińscy. Przez sześć lat organizowała także ZADUSZKI POETYCKIE.
Laureatka nagród literackich m. in. Złotego Wawrzynu w konkursie poezji na 700-lecie Nowego Sącza w 1994r., 1. miejsca w konkursie poezji im. R. Brandsteattera w Krakowie w 2000 r., konkursu O Laur Tarnowskiej Starówki w 2001 r., i in. Otrzymała też kilka wyróżnień pozaliterackich, wśród nich Brązowy Medal Zasłużony GLORIA ARTIS (2009), Order Kawalera Uśmiechu (2005), Złote Jabłko Sądeckie. Zwyciężyła jako osobowość roku 2016 w dziedzinie kultury w plebiscycie czytelników gazety Krakowskiej.
W bieżącym 2018 roku artystka obchodzi 50 lecie pracy twórczej. Od wielu lat swą pracą wywiera ogromny wpływ na kulturalne życie Sądecczyzny, czynnie uczestniczy w nawiązywaniu współpracy kulturalnej z partnerami ze Słowacji, dba o propagowanie kultury mniejszości narodowych. Jest osobą niezwykle cenioną, zasłużoną w środowisku i niewątpliwie autorytetem dla młodego pokolenia.
3. Nagroda: ANDRZEJ SŁONINA
Regionalista, artysta ludowy, społecznik. Prezes Związku Podhalan w Skomielnej Czarnej. Z wykształcenia nauczyciel, instruktor sztuk plastycznych. Określany mianem ambasadora kultury Górali Kliszczackich, całe swoje życie poświęcił ochronie i popularyzacji kultury swojego regionu. Od 2003 roku kieruje filią Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Tokarni.
Założyciel EKOMUZEUM KLISZCZACKIEGO – miejsca, w którym eksponaty i sam budynek zabytkowej stodoły udostępniane są w swoim naturalnym otoczeniu – bez przenoszenia do skansenu. Tutaj odbywają się spotkania, edukacyjne warsztaty, wystawy, wydarzenia kulturalne będące lekcją żywej kultury. Andrzej Słonina zrekonstruował stary kliszczacki zwyczaj TUKA – święto ziemniaka praktykowane w tym regionie do lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia oraz zapusty - kliszczackie zwyczaje związane z zakończeniem karnawału przedstawiane z udziałem zespołu regionalnego Kliszczacy.
W 2002 roku założył i nadal prowadzi zespół regionalny KOSKOWIANIE działający przy szkole podstawowej w Bogdanówce, który swój repertuar oraz wzory czerpie z przekazów od najstarszych mieszkańców wsi. Dzięki jego staraniom powstał na tym terenie Szlak Konfederatów Tatrzańskich a także Droga Krzyżowa na Urbaniej Górze w gminie Tokarnia, na trasie której znalazły się rzeźby lokalnych artystów ludowych. Ponadto aktywnie działa w wielu środowiskach, organizacjach, projektach związanych z zachowaniem i upowszechnianiem kultury regionalnej. Prezes Oddziału Związku Podhalan w Skomielnej Czarnej do roku 2015, obecnie wiceprezes, sekretarz Towarzystwa Miłośników Skomielnej Czarnej i Bogdanówki, od 2015 roku jest także sołtysem wsi Bogdanówka. Czynnie uczestniczy w realizacji projektu „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski” gdzie wspiera pracę grupy wolontariuszy młodzieżowych dokumentujących lokalne dziedzictwo w postaci nagrań, fotografii i filmów.
Andrzej Słonina to z zamiłowania artysta rzeźbiarz ludowy. Jego prace w lipowym drewnie mają oryginalny i niepowtarzalny charakter i oscylują wokół tematyki sakralnej oraz związanej z obrzędowością doroczną, rodzinną, życiem codziennym wsi. Prowadził przez kilka lat warsztaty rzeźbiarskie w Skomielnej Czarnej, do dziś zajęcia te odbywają się w Bogdanówce.
Wyróżniony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2001) za działania na rzecz środowiska lokalnego, nagrodą Starosty Myślenickiego za całokształt działalności na rzecz pielęgnowania i ochrony tradycji (2008), medalem Wójta gminy Tokarnia (2010) oraz Tytułem Zasłużony dla Związku Podhalan (2017).
MARIUSZ ZIELIŃSKI
Dyrektor Biblioteki Publicznej w Zielonkach. Absolwent socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i studiów podyplomowych Informacji Naukowej i Bibliotekarstwa, Zarzadzania Kulturą.
Jest pomysłodawcą i realizatorem wielu wydarzeń i uroczystości na terenie rodzinnej miejscowości, które związane są z historią oraz dziedzictwem kulturowym gminy Zielonki; od 2009 roku z jego inicjatywy jest organizowany w gminie Wieczór Niepodległości a podczas Czwartków z Historią mieszkańcy gminy mają możliwość prezentacji dziejów własnego rodu czy zapoznania się z historią lokalną na tle dziejów Polski. Pan Mariusz aktywnie włączył się w obchody 750-lecia Zielonek w 2010 roku, był projektantem medalu jubileuszowego oraz monet i tablicy pamiątkowej. W 2011 roku podjął się organizacji wystawy regionaliów Zielonek poza gminą w ramach cyklu wystawienniczego organizowanego przez Bibliotekę Wojewódzka w Krakowie. Z jego inicjatywy zrekonstruowano tutaj zapomniany zwyczaj darcia pierza, wyeksponowano w przestrzeni publicznej elementy stroju krakowskiego oraz powrócono do jego noszenia podczas uroczystości państwowych i kościelnych. Włączył Zielonki w sieć Mateczników Tradycji i nawiązał współpracę z Małopolskim Centrum Kultury SOKÓŁ realizując warsztaty rękodzieła artystycznego w ramach projektu unijnego małopolska Szkoła tradycji. Za jego przyczyną odnowiono w gminie 4 kapliczki przydrożne, zinwentaryzowano i uporządkowano zabytkowe części cmentarzy w Zielonkach i Korzkwi, wyposażono izby regionalne w komplety strojów i biżuterii. Mimo młodego wiele dokonał w zakresie ochrony oraz popularyzacji tradycji, historii i kultury gminy Zielonki.
TEODOR GOCZ – pośmiertnie (kandydat zmarł w czerwcu 2018)
Działacz kultury, pasjonat muzealnictwa, ogromną część życia poświęcił idei ratowania i animowania dziedzictwa kulturowego Łemkowszczyzny. Założyciel i wieloletni kierownik Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, na które przeznaczył swoją rodzinną zagrodę. Muzeum to przez wiele lat prowadził społecznie i ze środków prywatnych pozyskując osobiście w terenie eksponaty, wykonując własnoręcznie prace konserwatorskie, rozbudowując muzeum. Dzięki jego staraniom udało się zachować spora część dziedzictwa Łemków. Zbierał też eksponaty i zabezpieczył sporo zabytków militarnych z okresu II wojny światowej.
Rodzina Teodora Gocza doświadczyła wysiedlenia w ramach akcji Wisła a on sam przez kilka lat był więziony a potem przymuszony do pracy na Ziemiach Zachodnich. Po wojnie był aktywnym animatorem odradzającego się po akcji Wisła życia kulturalnego na Łemkowszczyźnie. Wokół swojego domu integrował młodzież ucząc łemkowskich tańców i pieśni. Tutaj w latach 50-tych 20 wieku założył zespół folklorystyczny, z którym wystawiał Łemkowskie wesele. Zorganizował wiejskie teatry w Zyndranowej, Tylawie, Olchowcu i Polanach. Był pomysłodawcą i inicjatorem święta tradycji łemkowskich „Od Rusal do Jana”, które do dziś jest organizowane. Dzięki jego staraniom wydawano w Zyndranowej kwartalnik muzealny „Zahoroda”.
Teodor Gocz przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego Rady Towarzystwa Na Rzecz Rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, był członkiem Zarządu Gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Dukli oraz prezesem OSP Zyndranowa. Jest autorem książki autobiograficznej „Życie Łemka”.
Wielokrotnie wyróżniony odznaczeniami, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1988), Medalem Franciszka Kotuli (1992), Krzyżem Więźnia Politycznego (1996), Odznaką Honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej (2010), odznaczeniami w dziedzinie górnictwa, pożarnictwa, dyplomami w zakresie kultury, ochrony zabytków, działalności społecznej i wieloma innymi.
Laureaci Nagrody im. Romana Reinfussa w 2018 roku
1. Nagroda: MARIA MAGDALENA KROH
Uznany etnograf, folklorysta, badacz i dokumentalista kultury ludowej polskich terenów karpackich. Przez 33 lata była pracownikiem sądeckiego skansenu na stanowisku etnograf-kustosz. Tutaj także pełniła funkcję kierownika działu etnografii. To również dzięki Jej staraniom Sądecki Park Etnograficzny stał się wzorcowym w skali kraju oraz wizytówką miasta i regionu. Z Jej inicjatywy przeniesiono do Nowego Sącza wiele cennych obiektów architektury wiejskiej z całej rozległej Sądecczyzny. Obecnie to miejsce jest jednym z najczęściej odwiedzanych w mieście przez gości i turystów z Polski i zagranicy.
Przez wiele lat prowadziła badania terenowe na temat kultury ludowej wsi, zwłaszcza sądeckiej, z szczególnym uwzględnieniem wyposażenia wnętrz, kultury społecznej oraz obrzędowości wiejskiej. Jest autorką scenariuszy oraz realizatorką wystaw z zakresu obrzędowości, wystaw atrybutów kolędniczych, szopek, koronki bobowskiej, rzeźby ludowej Karpat polskich, stroju Lachów Sądeckich i innych grup etnograficznych regionu, dawnej rzeźby ludowej, wieńców dożynkowych oraz kultury ludowej Sądecczyzny. Jej wystawy wędrowały również poza granice kraju.
Jest autorką specjalistycznych publikacji z dziedziny kultury ludowej przewodników, artykułów a w szczególności tych poświęconych tradycjom, zwyczajom i obrzędom regionu Lachów Sądeckich oraz Górali Sądeckich a opracowanych na podstawie własnych doświadczeń i badań terenowych.
Maria Magdalena Kroh to wykładowca seminariów i studiów folklorystycznych, nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat jest cenionym konsultantem amatorskiego ruchu regionalnego. z Jej wiedzy i doświadczenia korzystają studenci, magistranci, dziennikarze, publicyści, uczniowie szkół. Juror konkursów kolędniczych, konkursów szopek bożonarodzeniowych, wieńców dożynkowych oraz z takich dziedzin kultury ludowej jak rzeźba, malarstwo, współczesna twórczość wiejska, konkursy na potrawy ludowe czy konkursy kół gospodyń wiejskich. W ostatnich latach zasiada w komisji jednego z najważniejszych konkursów folklorystycznych w Polsce – Ogólnopolskiego Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu.
Pomimo kilkuletniego stażu emeryckiego wciąż aktywna zawodowo, jest przykładem człowieka, dla którego praca i działanie na polu kultury stały się jednocześnie wielką pasją życiową.
Za swoje osiągnięcia i działalność w dziedzinie etnografii, w 2015 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaczył Ją Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS, a Marszałek Województwa Małopolskiego Srebrną Odznaką Honorową KRZYŻ MAŁOPOLSKI.
2. Nagroda: BARBARA PALUCHOWA
Artystka malarka, poetka, animatorka kultury, od urodzenia związana z Beskidem Sądeckim i Ziemia Sądecką. Spod jej pióra wyszło jedenaście tomików wierszy, a wiersze tłumaczone były na kilka języków i ukazywały się w licznych gazetach i czasopismach. Poetkę i Jej wiersze prezentowały kilkakrotnie programy TVP oraz rozgłośnie radiowe. Poetka publikowała także w antologiach, w prasie krajowej i zagranicznej.
Napisała i zilustrowała książki poetyckie dla dzieci. Jest autorką ponad trzydziestu scenariuszy przedstawień dla najmłodszej publiczności a także autorką scenografii i projektów strojów do tych przedstawień. W 2013 roku wydała album pt. DAR PAMIĘCI – dawni ludzie, rodziny, dawne domy – dziedzictwo kulturowe miasta i gminy Piwniczna. Ma na swym koncie kilkanaście wystaw indywidualnych w dziedzinie sztuk plastycznych, jej obrazy brały udział w wystawach zbiorowych w Polsce, Niemczech i Słowacji.
Jest pomysłodawczynią i współorganizatorką wydarzeń kulturalnych mających miejsce w Piwnicznej Zdroju: Międzynarodowych Spotkań Poezji i Muzyki Gór WRZOSOWISKO, Międzynarodowego Konkursu Poetyckiego SEN O KARPATACH, międzynarodowych plenerów malarskich BESKID PĘDZLEM ZAPISANY, w których biorą udział artyści malarze i fotograficy słowaccy, łemkowscy i ukraińscy. Przez sześć lat organizowała także ZADUSZKI POETYCKIE.
Laureatka nagród literackich m. in. Złotego Wawrzynu w konkursie poezji na 700-lecie Nowego Sącza w 1994r., 1. miejsca w konkursie poezji im. R. Brandsteattera w Krakowie w 2000 r., konkursu O Laur Tarnowskiej Starówki w 2001 r., i in. Otrzymała też kilka wyróżnień pozaliterackich, wśród nich Brązowy Medal Zasłużony GLORIA ARTIS (2009), Order Kawalera Uśmiechu (2005), Złote Jabłko Sądeckie. Zwyciężyła jako osobowość roku 2016 w dziedzinie kultury w plebiscycie czytelników gazety Krakowskiej.
W bieżącym 2018 roku artystka obchodzi 50 lecie pracy twórczej. Od wielu lat swą pracą wywiera ogromny wpływ na kulturalne życie Sądecczyzny, czynnie uczestniczy w nawiązywaniu współpracy kulturalnej z partnerami ze Słowacji, dba o propagowanie kultury mniejszości narodowych. Jest osobą niezwykle cenioną, zasłużoną w środowisku i niewątpliwie autorytetem dla młodego pokolenia.
3. Nagroda: ANDRZEJ SŁONINA
Regionalista, artysta ludowy, społecznik. Prezes Związku Podhalan w Skomielnej Czarnej. Z wykształcenia nauczyciel, instruktor sztuk plastycznych. Określany mianem ambasadora kultury Górali Kliszczackich, całe swoje życie poświęcił ochronie i popularyzacji kultury swojego regionu. Od 2003 roku kieruje filią Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Tokarni.
Założyciel EKOMUZEUM KLISZCZACKIEGO – miejsca, w którym eksponaty i sam budynek zabytkowej stodoły udostępniane są w swoim naturalnym otoczeniu – bez przenoszenia do skansenu. Tutaj odbywają się spotkania, edukacyjne warsztaty, wystawy, wydarzenia kulturalne będące lekcją żywej kultury. Andrzej Słonina zrekonstruował stary kliszczacki zwyczaj TUKA – święto ziemniaka praktykowane w tym regionie do lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia oraz zapusty - kliszczackie zwyczaje związane z zakończeniem karnawału przedstawiane z udziałem zespołu regionalnego Kliszczacy.
W 2002 roku założył i nadal prowadzi zespół regionalny KOSKOWIANIE działający przy szkole podstawowej w Bogdanówce, który swój repertuar oraz wzory czerpie z przekazów od najstarszych mieszkańców wsi. Dzięki jego staraniom powstał na tym terenie Szlak Konfederatów Tatrzańskich a także Droga Krzyżowa na Urbaniej Górze w gminie Tokarnia, na trasie której znalazły się rzeźby lokalnych artystów ludowych. Ponadto aktywnie działa w wielu środowiskach, organizacjach, projektach związanych z zachowaniem i upowszechnianiem kultury regionalnej. Prezes Oddziału Związku Podhalan w Skomielnej Czarnej do roku 2015, obecnie wiceprezes, sekretarz Towarzystwa Miłośników Skomielnej Czarnej i Bogdanówki, od 2015 roku jest także sołtysem wsi Bogdanówka. Czynnie uczestniczy w realizacji projektu „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski” gdzie wspiera pracę grupy wolontariuszy młodzieżowych dokumentujących lokalne dziedzictwo w postaci nagrań, fotografii i filmów.
Andrzej Słonina to z zamiłowania artysta rzeźbiarz ludowy. Jego prace w lipowym drewnie mają oryginalny i niepowtarzalny charakter i oscylują wokół tematyki sakralnej oraz związanej z obrzędowością doroczną, rodzinną, życiem codziennym wsi. Prowadził przez kilka lat warsztaty rzeźbiarskie w Skomielnej Czarnej, do dziś zajęcia te odbywają się w Bogdanówce.
Wyróżniony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2001) za działania na rzecz środowiska lokalnego, nagrodą Starosty Myślenickiego za całokształt działalności na rzecz pielęgnowania i ochrony tradycji (2008), medalem Wójta gminy Tokarnia (2010) oraz Tytułem Zasłużony dla Związku Podhalan (2017).
WYRÓŻNIENIA
MARIUSZ ZIELIŃSKI
Dyrektor Biblioteki Publicznej w Zielonkach. Absolwent socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i studiów podyplomowych Informacji Naukowej i Bibliotekarstwa, Zarzadzania Kulturą.
Jest pomysłodawcą i realizatorem wielu wydarzeń i uroczystości na terenie rodzinnej miejscowości, które związane są z historią oraz dziedzictwem kulturowym gminy Zielonki; od 2009 roku z jego inicjatywy jest organizowany w gminie Wieczór Niepodległości a podczas Czwartków z Historią mieszkańcy gminy mają możliwość prezentacji dziejów własnego rodu czy zapoznania się z historią lokalną na tle dziejów Polski. Pan Mariusz aktywnie włączył się w obchody 750-lecia Zielonek w 2010 roku, był projektantem medalu jubileuszowego oraz monet i tablicy pamiątkowej. W 2011 roku podjął się organizacji wystawy regionaliów Zielonek poza gminą w ramach cyklu wystawienniczego organizowanego przez Bibliotekę Wojewódzka w Krakowie. Z jego inicjatywy zrekonstruowano tutaj zapomniany zwyczaj darcia pierza, wyeksponowano w przestrzeni publicznej elementy stroju krakowskiego oraz powrócono do jego noszenia podczas uroczystości państwowych i kościelnych. Włączył Zielonki w sieć Mateczników Tradycji i nawiązał współpracę z Małopolskim Centrum Kultury SOKÓŁ realizując warsztaty rękodzieła artystycznego w ramach projektu unijnego małopolska Szkoła tradycji. Za jego przyczyną odnowiono w gminie 4 kapliczki przydrożne, zinwentaryzowano i uporządkowano zabytkowe części cmentarzy w Zielonkach i Korzkwi, wyposażono izby regionalne w komplety strojów i biżuterii. Mimo młodego wiele dokonał w zakresie ochrony oraz popularyzacji tradycji, historii i kultury gminy Zielonki.
TEODOR GOCZ – pośmiertnie (kandydat zmarł w czerwcu 2018)
Działacz kultury, pasjonat muzealnictwa, ogromną część życia poświęcił idei ratowania i animowania dziedzictwa kulturowego Łemkowszczyzny. Założyciel i wieloletni kierownik Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, na które przeznaczył swoją rodzinną zagrodę. Muzeum to przez wiele lat prowadził społecznie i ze środków prywatnych pozyskując osobiście w terenie eksponaty, wykonując własnoręcznie prace konserwatorskie, rozbudowując muzeum. Dzięki jego staraniom udało się zachować spora część dziedzictwa Łemków. Zbierał też eksponaty i zabezpieczył sporo zabytków militarnych z okresu II wojny światowej.
Rodzina Teodora Gocza doświadczyła wysiedlenia w ramach akcji Wisła a on sam przez kilka lat był więziony a potem przymuszony do pracy na Ziemiach Zachodnich. Po wojnie był aktywnym animatorem odradzającego się po akcji Wisła życia kulturalnego na Łemkowszczyźnie. Wokół swojego domu integrował młodzież ucząc łemkowskich tańców i pieśni. Tutaj w latach 50-tych 20 wieku założył zespół folklorystyczny, z którym wystawiał Łemkowskie wesele. Zorganizował wiejskie teatry w Zyndranowej, Tylawie, Olchowcu i Polanach. Był pomysłodawcą i inicjatorem święta tradycji łemkowskich „Od Rusal do Jana”, które do dziś jest organizowane. Dzięki jego staraniom wydawano w Zyndranowej kwartalnik muzealny „Zahoroda”.
Teodor Gocz przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego Rady Towarzystwa Na Rzecz Rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, był członkiem Zarządu Gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Dukli oraz prezesem OSP Zyndranowa. Jest autorem książki autobiograficznej „Życie Łemka”.
Wielokrotnie wyróżniony odznaczeniami, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1988), Medalem Franciszka Kotuli (1992), Krzyżem Więźnia Politycznego (1996), Odznaką Honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej (2010), odznaczeniami w dziedzinie górnictwa, pożarnictwa, dyplomami w zakresie kultury, ochrony zabytków, działalności społecznej i wieloma innymi.
LESZEK ZEGZDA