Żyjemy w czasie „dyktatury nadmiaru i hegemonii nadprodukcji kulturowej” (M. Czubaj 2012), przesytu produkowanych i reklamowanych/promowanych treści. Treści, te stanowią naszą kulturę, ale i o naszej kulturze. Każdego dnia jesteśmy dosłownie zarzucani dźwiękami, obrazami, słowami – co niejednokrotnie odczuwamy jako nachalny i natrętny ekshibicjonizm autorów tych treści – nawet, jeśli obiektywnie są to przekazy mówiące o czymś ważnym, np. o wydarzeniu artystycznym czy akcji społecznej. Treści te zamiast uwodzić swoją atrakcyjnością (czasem pozorną) obracają się przeciwko nadawcy i sobie samym (Baudrillard 2005).
Mamy dziś niemal nieograniczony dostęp do wszelakich dóbr kultury – począwszy od tych najbliższych: rodzinnych, wspólnotowych, lokalnych, regionalnych, narodowych, aż po najbardziej egzotyczne i obce. Możemy z nich bez przeszkód korzystać, o ile nie są obwarowane jakimś kulturowym, zwyczajowym tabu – choć i tu zdarzają się wyjątki, a nawet nadużycia. Ów nadmiar treści implikuje problem odnalezienia się i wyboru, a jednocześnie wielość ta nie oznacza jakości. Dawniej, w kulturze tradycyjnej wybór był ograniczony kanonem zasad, a ich złamanie miało poważne konsekwencje społeczne. Czasem jednak okazywało się twórcze i kształtowało nowe zasady, które z biegiem życia – i za przyzwoleniem wspólnoty – stawały się regułami, a nieraz powodem do największej dumy. Według XIX-wiecznej definicji tradycja „rzeczy główne zachowuje wiernie, podrzędne przemienia” (Sikorski 1859). Dziś identyfikacja „rzeczy głównych” i „podrzędnych” nie jest, wbrew pozorom, taka oczywista. Panuje tu pluralizm, ale nie zawsze oznacza on demokrację.
Nadmiar powodować może mentalne rozproszenie – jak więc skupić się na tym, co ważne? Jak rozpoznać to, co trwałe, „nieśmiertelne”? Jaką rolę odgrywa w tym kontekście dziedzictwo, które nie zawsze musi mieć wydźwięk pozytywny, nie zawsze niesie wartości trwałe (Macdonald 2017)? – obszar semantyczny tego pojęcia zdaje się być dziś coraz szerszy a aksjologia zjawisk zróżnicowana.
„Kuszenie” to – w potocznym, ale i w podstawowym rozumieniu – nakłanianie do złego. Ale oznacza także poddawanie próbie. Próbie wyboru między tym co nieśmiertelne, wieczne, stałe, wartościowe, budujące, integrujące…, a tym co nietrwałe i przemijające, destruktywne, czy niesprawiedliwe… Jesteśmy wabieni poprzez bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe – wszelakie… Ich oddziaływanie na nasze zmysły wydaje się być nieraz bardzo silne, tak iż trudno się czemuś oprzeć i… ulegamy, dajemy się skusić, dajemy się uwieść… Albo też nie dajemy się skusić, ani też uwieść – i co z tego wynika?
W jaki sposób i co identyfikujemy jako „bodźce dziedzictwa”? Które wydają się być trwałe – które zostały pieczołowicie przeniesione do naszych czasów? Czy „nadmiar” ich nie zagłusza? Czy one same nie stanowią „nadmiaru” i „nadprodukcji”? A może właśnie ich brakuje albo są nierozpoznawalne? Nie „kuszą” albo nie „uwodzą”? Jeśli tak, to co jest tego przyczyną? Uleganie bądź nie uleganie bodźcom (świadome albo nie uświadomione, instynktowne) ma wpływ na kształt kultury i dziedzictwa, które jest jej częścią.
Doświadczenia badawcze i artystyczne znakomitych gości zaproszonych do dyskusji posłużą do rozwikłania problemu ontologicznych i semantycznych zakresów dychotomii zawartej w tytule panelu oraz do zbudowania – wspólnie z publicznością – odpowiedzi na postawione wyżej pytania.
Mamy dziś niemal nieograniczony dostęp do wszelakich dóbr kultury – począwszy od tych najbliższych: rodzinnych, wspólnotowych, lokalnych, regionalnych, narodowych, aż po najbardziej egzotyczne i obce. Możemy z nich bez przeszkód korzystać, o ile nie są obwarowane jakimś kulturowym, zwyczajowym tabu – choć i tu zdarzają się wyjątki, a nawet nadużycia. Ów nadmiar treści implikuje problem odnalezienia się i wyboru, a jednocześnie wielość ta nie oznacza jakości. Dawniej, w kulturze tradycyjnej wybór był ograniczony kanonem zasad, a ich złamanie miało poważne konsekwencje społeczne. Czasem jednak okazywało się twórcze i kształtowało nowe zasady, które z biegiem życia – i za przyzwoleniem wspólnoty – stawały się regułami, a nieraz powodem do największej dumy. Według XIX-wiecznej definicji tradycja „rzeczy główne zachowuje wiernie, podrzędne przemienia” (Sikorski 1859). Dziś identyfikacja „rzeczy głównych” i „podrzędnych” nie jest, wbrew pozorom, taka oczywista. Panuje tu pluralizm, ale nie zawsze oznacza on demokrację.
Nadmiar powodować może mentalne rozproszenie – jak więc skupić się na tym, co ważne? Jak rozpoznać to, co trwałe, „nieśmiertelne”? Jaką rolę odgrywa w tym kontekście dziedzictwo, które nie zawsze musi mieć wydźwięk pozytywny, nie zawsze niesie wartości trwałe (Macdonald 2017)? – obszar semantyczny tego pojęcia zdaje się być dziś coraz szerszy a aksjologia zjawisk zróżnicowana.
„Kuszenie” to – w potocznym, ale i w podstawowym rozumieniu – nakłanianie do złego. Ale oznacza także poddawanie próbie. Próbie wyboru między tym co nieśmiertelne, wieczne, stałe, wartościowe, budujące, integrujące…, a tym co nietrwałe i przemijające, destruktywne, czy niesprawiedliwe… Jesteśmy wabieni poprzez bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe – wszelakie… Ich oddziaływanie na nasze zmysły wydaje się być nieraz bardzo silne, tak iż trudno się czemuś oprzeć i… ulegamy, dajemy się skusić, dajemy się uwieść… Albo też nie dajemy się skusić, ani też uwieść – i co z tego wynika?
W jaki sposób i co identyfikujemy jako „bodźce dziedzictwa”? Które wydają się być trwałe – które zostały pieczołowicie przeniesione do naszych czasów? Czy „nadmiar” ich nie zagłusza? Czy one same nie stanowią „nadmiaru” i „nadprodukcji”? A może właśnie ich brakuje albo są nierozpoznawalne? Nie „kuszą” albo nie „uwodzą”? Jeśli tak, to co jest tego przyczyną? Uleganie bądź nie uleganie bodźcom (świadome albo nie uświadomione, instynktowne) ma wpływ na kształt kultury i dziedzictwa, które jest jej częścią.
Doświadczenia badawcze i artystyczne znakomitych gości zaproszonych do dyskusji posłużą do rozwikłania problemu ontologicznych i semantycznych zakresów dychotomii zawartej w tytule panelu oraz do zbudowania – wspólnie z publicznością – odpowiedzi na postawione wyżej pytania.
LESZEK ZEGZDA